Kaart en Kompas
Van A
naar B
Tegenwoordig gebruiken we vaak de GPS, het
Global Positioning System oftewel het satellietplaatsbepalingssysteem om te
weten waar we zijn en waar we naar toe moeten. Zonder de GPS kunnen we ook de
weg vinden met bijvoorbeeld kaart en kompas of zelfs door gebruik te maken van
oriëntatie op hemellichamen. Hieronder de uitleg van gebruik.
Kaart
Er
bestaan verschillende soorten kaarten; wandelkaarten, fietskaarten, autokaarten,
zeekaarten, enz. Bij Scouting gebruiken we meestal de stafkaart. Een stafkaart
is een topografische kaart. Dat wil zeggen dat het een verkleinde weergave van
de werkelijkheid is. Alles staat er dus op.
De
schaal van de kaart is meestal 1:25.000. 1 Centimeter op de kaart is dan in
werkelijkheid 25.000cm ofwel 250 meter. Andere veel voorkomende schalen zijn
1:50.000 (1cm = 500m) en 1:100.000 (1cm = 1km).
Omdat
op de kaart natuurlijk niet alles kan worden nagetekend, wordt gewerkt met
tekens. De verklaring van de tekens heet de legenda. Als je de legenda van de
kaart eens goed bekijkt, dan zie je hoeveel er wel niet allemaal op de kaart
wordt aangegeven! Op de kaart zie je ook bruine kronkelige lijnen. Dat zijn Hoogtelijnen.
Die verbinden alle punten die op dezelfde hoogte liggen. Meestal om de 5 of 10
meter. Als er veel lijnen dicht bij elkaar staan dan betekent dat dat het daar
erg steil is.
Als
je wilt weten waar je je op de kaart bevindt, dan moet je eerst weten hoe je de
kaart moet vasthouden. Je moet het noorden op de kaart ook in de richting van
het noorden houden. "De kaart op het noorden leggen" of
"oriënteren", heet dat. Het is wel handig om te weten dat bij de
meeste kaarten de bovenkant het noorden is.
Op
de kaart wordt met veel verschillende kleuren gewerkt. Dat ziet er leuk uit,
maar het is vooral heel erg handig. Als je een beetje op de kleuren let, is het
veel makkelijker om te zien waar je op de kaart bent. Een donkergroen vlak is
een bos, een lichtgroen vlak is een grasveld. Sta je midden in een weiland en
wil je weten waar dat op de kaart is, dan hoef je dus alvast niet bij de
donkergroene gebieden te kijken. Probeer als je een kaart voor je hebt, je
altijd voor te stellen hoe het landschap er in de werkelijkheid uit zal zien.
Hoe meer je op de kleur, hoogtelijnen en tekens let, des te sneller zul je de
omgeving op de kaart herkennen. Je zult dan waarschijnlijk ook minder snel
verdwalen. De tocht, route of hike zal dan nog leuker worden. Hoewel verdwalen
ook wel eens leuk kan zijn...
>>
>>
Publieke
Dienstverlening op de Kaart.nl
Coördinaten
Om een punt op de kaart makkelijk te
vinden staan er lijnen op de kaart. Dit zijn de coördinaatlijnen. Ze lopen van
zuid naar noord, en van west naar oost. Met behulp van deze lijnen kun je een
vierkant gemakkelijk aangeven.
Een coördinaat is een zeer nauwkeurig
bepaalde plek op een kaart. Deze plaats vind je met behulp van het volgende
ezelsbruggetje: Huisje in, trappetje op.
In wiskunde termen: eerst de X-as, en dan
pas de Y-as gebruiken. Bij de notatie van een coördinaat opletten dat je eerst
de hoofdmeridianen opschrijft, daarna de exacte plaats binnen het aangegeven
vakje op de kaart (0-100). 
Belangrijk
om te onthouden is dat als je de X en Y opzoekt je het vakje rechtsboven neemt.
50 – 78 is dus het grijs gekleurde vakje in de tekening hiernaast. Als je het
goede vakje hebt gevonden kun je met de overige gegevens van het coördinaat
exact opzoeken waar je moet zijn.
Het hoofdvak is op zijn beurt namelijk
weer verdeeld in honderd bij honderd kleine vakjes die je met behulp van de
kaarthoekmeter kunt opzoeken.
Het
vakje hiernaast heeft een zwarte punt met coördinaat 50.50 – 78.50 erin.
Eerst naar rechts, dan naar boven. (Huisje in, trappetje op). Hoofdcoördinaten
en de 0- 100 verdeling worden normaal gezien gescheiden door een “.”.
Kompas
Een
kompas gebruiken we bijzonder veel omdat het altijd hetzelfde is, het wijst
namelijk altijd naar het noorden. Op het kompas zelf staan alleen de
hoofdwindrichtingen (N, S, E, W) aangegeven.
In het Nederlands: Noord,
Zuid, Oost en West.
Tussen
de hoofdwindrichtingen in liggen andere windrichtingen. Belangrijk om te
onthouden is dat de hoofdwind-richtingen waar de tussenliggende windrichting het
dichtst bij ligt altijd eerst komt. M.a.w. de hoofdwindrichting waar hij het
dichtst bij ligt komt eerst. Dus noordnoordoost i.p.v. noordoostnoord. Behalve
windrichtingen kunnen we ook graden gebruiken. Normaal gezien praten we
standaard over oostom (je draait dan richting het oosten. Als er niets is
aangegeven is het dus Oo (oostom). Anders moet er Wo (westom) bij staan.
N
nno
NO
ono
O
ozo
ZO
zzo
Z
zzw
ZW
wzw
W
wnw
NW
nnw
N |
0°
22.5°
45°
67.5°
90°
112.5°
135°
157.5°
180°
202.5°
225°
247.5°
270°
292.5°
315°
337.5°
360° |
Het
kompas is verdeeld in 360 graden. 0º of 360º is het noorden. Verder liggen de
hoofdwindrichtingen telkens 90º t.o.v. elkaar. De graden voor de andere
windrichtingen krijg je door 45º of 22,5º op te tellen bij de vorige. Bijv: NE
= 45º; NNE = 22,5º. Het verschil tussen Oo en Wo is dus logischerwijs 180º:
90º Oo is dus 270º Wo. Met allebei kom je uit op het oosten.
Oriëntatie
op hemellichamen
Er
zijn verschillende methoden om het Noorden te vinden zonder
kompas.
Methode
1: De Horloge-methode
(overdag)
Richt
de kleine wijzer op de zon
Deel
de hoek tussen de kleine wijzer en de 12 op de wijzerplaat
middendoor
In
die richting ligt het ZUIDEN, het Noorden ligt precies de andere
kant op
LET
OP: In de zomer neem je de 11 op de wijzerplaat vanwege de
zomertijd
De
zon staat om 06.00 uur in
het OOSTEN, om 12.00 uur in het ZUIDEN en om
21.00 uur in het NOORD-WESTEN
Methode
2: Oriëntatie op de
Poolster (‘s-nachts)
Zoek
de twee voorste sterren van de “Grote Beer” (het steelpannetje),
verleng deze lijn ongeveer zes keer, dan kom je bij de Poolster. De
Poolster geeft het NOORDEN aan. De Poolster staat altijd recht boven
de Noordpool.
Methode
3: Owendorf methode
(overdag)
Zet
een stok rechtop in de grond. Zet een merkstokje aan het einde van
de schaduw van die stok - Zet na vijf minuten nog een keer een
merkstok aan het einde van de schaduw (die is dan verschoven). De
lijn tussen het eerste en tweede merkstokje loopt van WEST naar OOST.
Bekijk
ook Routetechnieken
Terug
naar Technieken
Kaart
en Kompas
Scouting
JMC Zoetermeer